Wie in zijn werkomgeving weet heeft van inbreuken op het EU-recht, moet die makkelijk en zonder schrik voor represailles kunnen melden. Dat staat in de nieuwe Europese klokkenluiders-richtlijn. Lidstaten moeten haar in hun nationaal recht omzetten tegen 17 december 2021.
Inbreuken op Unierecht
De nieuwe klokkenluidersregeling geldt voor meldingen van inbreuken op de EU-wetgeving. Inbreuken in onder meer volgende gebieden: overheidsopdrachten, witwassen van geld, financiële diensten, product- en vervoersveiligheid, milieubescherming, stralingsbescherming en nucleaire veiligheid, volksgezondheid, consumentenbescherming, gegevensbescherming en levensmiddelenveiligheid.
Ook onthullingen over inbreuken die de financiële belangen van de Unie schaden, over inbreuken op de mededingingsregels en over schendingen van de EU-regels rond vennootschapsbelasting vallen onder de beschermende klokkenluidersregeling.
Veilige meldings- kanalenklokkenluiders moeten terecht kunnen op veilige meldingskanalen. Bij voorkeur intern bij hun eigen organisatie. Maar externe meldingskanalen zijn ook mogelijk. Welk kanaal ze ook gebruiken, ze zijn altijd beschermd.
Bedrijven met 50 of meer werknemers zijn verplicht om een intern meldingskanaal op te zetten. Ook overheidsorganisaties zijn verplicht om dat te doen. Gemeenten met minder dan 10.000 inwoners of minder dan 50 werknemers kunnen wel vrijgesteld worden.
Op een melding moet binnen drie maanden feedback gegeven worden.
Beschermde personen
Europa beschermt iedere melder - werkzaam in de private of publieke sector - die in zijn werkomgeving informatie over inbreuken heeft verkregen. Zoals onder meer werknemers en ambtenaren, zelfstandigen, vrijwilligers, stagiairs, aandeelhouders en mensen die behoren tot het bestuurlijk, leidinggevend of toezichthoudend orgaan van een onderneming, inclusief niet bij het dagelijks bestuur betrokken leden. Ook wie weet heeft van inbreuken in het kader van een inmiddels beëindigde werkrelatie of van een nog niet gestarte werkrelatie, is beschermd.
Publieke rapportering
Wie na een interne of externe melding overgaat tot een publieke bekendmaking van de inbreuk, is ook beschermd door de klokkenluidersregeling. Als er aan de eerdere melding geen passend gevolg is gegeven.
Hetzelfde geldt voor wie — zonder eerdere interne of externe melding — onmiddellijk de inbreuk publiekelijk maakt. De bescherming geldt in dat geval wel alleen maar als de inbreuk een dreigend of reëel gevaar voor het algemeen belang inhoudt. Of als er een risico op represailles bestaat bij externe meldingen of het onwaarschijnlijk is dat de inbreuk aangepakt wordt.
Bescherming
Europa verbiedt elke vorm van represaille. Mogen bijvoorbeeld niet: schorsing, ontslag, degradatie, onthouding van bevordering, negatieve beoordeling, verandering van taken, arbeidsplaats of werktijden, discriminatie, financiële sancties, (reputatie)schade op sociale media...
Daarnaast kan de klokkenluider rekenen op een aantal juridische, financiële en psychologische ondersteuningsmaatregelen.
Van toepassing De lidstaten moeten de richtlijn tegen 17 december 2021 in hun nationaal recht omzetten. De verplichting om een intern meldingssysteem op te zetten in private bedrijven van 50 tot 249 geldt pas vanaf 16 december 2023. Bron: Richtlijn (EU) nr. 2019/1937 van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2019 inzake de bescherming van personen die inbreuken op het Unierecht melden, Pb L305, 26 november 2019
